Brzoza brodawkowata (cz. 1 - głównie o soku)

Brzoza brodawkowata (brzoza biała) jest drzewem, które dorasta do 25 m - 30 m, a jego pień osiąga ok. 60 cm średnicy. 

Charakterystyczna cecha brzozy jest biała kora w ciemne pręgi, która nie pozwala pomylić jej z innymi drzewami. U młodych drzew jest ona gładka, u starszych – zaczyna od dolnej części pnia być spękana.

Liście są pojedyncze, mają podwójne ząbkowania, są zakończone jajowato lub trójkątnie, ich długość to do 70 cm, a szerokość – ok. 3 cm.

Kwiaty brzozy to długie „kotki”, a nasiona to niewielkie, +/- 3 mm orzeszki, które są błoniasto oskrzydlone.

Występowanie: Brzoza ma małe wymagania, jeśli chodzi o glebę, dlatego spotkać można ją praktycznie wszędzie. Na swoje szczęście jest też odporna na zanieczyszczenia środowiska i zmiany klimatycznie. Można jej szukać w parkach i lasach, zarówno w terenie nizinnym, wyżynnym, jak i w górach.

Zbiory

Z brzozy korzystamy bardzo szeroko – różne jej elementy mają nieco odmienną specyfikę i zastosowanie.

W pierwszej kolejności z brzozy zbieramy sok. Zbiory rozpoczynamy, kiedy temperatura przez kilka dni utrzymuje się na poziomie ok. 10 stopni i zaczyna się okres wegetacyjny drzewa. Okres zbioru kończy się wraz z momentem wypuszczenia przez drzewo liści.

O zbiorach soku i jego właściwościach poniżej znajdziecie trochę więcej.

Kolejnym elementem do zbioru są pąki, które zbieramy zwykle na przełomie marca i kwietnia. Wczesna wiosna to także czas pozyskiwania z brzozy kory.

Dobra z brzozy zbieramy w słoneczne dni. Poza sokiem mają dosć długą datę wazności - 2 lata.

W maju i czerwcu zbieramy młode liście. Bardzo trzeba uważać przy ich suszeniu. Ławo absorbują zapachy, zaparzają się i ciemnieją. Dlatego należy suszyć je cienką warstwą w przewiewnej suszarni. Jeśli liście dobrze wysuszyliśmy, pozostaną zielone i przyjemnie pachnące.

Ponadto z drzewa zbieramy tez tzw. hubę brzozową białą i czarną (grzyb pasożytniczy brzozy).

Sok z brzozy

Sok zbieramy z brzozy, kiedy temperatura przez kilka dni oscyluje ok. 10 stopni. Można sprawdzić, czy nadszedł właściwy czas na zbiory, ucinając gałązkę i sprawdzając, czy po chwili zacznie płynąc z niej sok.

Okres zbiorów trwa krótko – zwykle do 20 dni i kończy się, gdy drzewa puszczą liście.

Metody zbierania soku

Sok z brzozy to inaczej oskoła lub brzozina.

Oskołę zbieramy ze starszych drzew – najlepiej więcej niż 10-letnich. To drzewo, które ma ok. 40 cm w obwodzie pnia.

Najpopularniejsze jest chyba wiercenie pnia. Najłatwiej użyć do tego wiertarki ręcznej. Wywiercamy się na ok 2-3 cm i w otworze mocujemy rurkę lub wężyk. Tą metodą łatwo jest zebrać spore ilości soku.

Inna metodą jest nacięcie kory siekierą. Wydaje mi się, że jest to bardziej „humanitarna” metoda, choć wydaje się drastyczniejsza na pierwszy rzut oka. Nacinamy ostrą siekierą pod kątem 45 stopni. Tutaj sok płynie ponoć wolniej i łatwiej zbierać sok z pochylonego drzewa. (Samej trudno mi porównać, bo nigdy nie robiłam wiercenia). Polecam zbierać sok do plastikowej butelki, którą przywiąże się do pnia – nacięcie gwintu w lejek ułatwia moim zdaniem zbiór.

Ostatnia metoda jest metodą „doraźną”, bo pozwala zbierać niewielką ilość soku. Nacinamy na skos średniej grubości gałązkę i mocujemy na niej butelkę, do której będzie spływał sok. Gałęzie do butelki wsadzamy na tyle głęboko, aby cała konstrukcja była w miarę stabilna i po powrocie ze spaceru było co zbierać.

Jedno drzewo nacinamy/wiercimy tylko raz. Nie ma sensu za bardzo obciążać danej brzozy wielokrotnym wierceniem.

Uwaga! Zgodnie z prawem, aby w parku lub lesie nacinać brzozy, trzeba dostać na to zgodę. Inaczej może nas spotkać nieprzyjemna niespodzianka w postaci mandatu. Więc w pełni prawne i bezpieczne jest stosowanie tylko ostatniej metody.

Uwaga 2 J Polecam miejsce nawiercenia/cięcia posmarować maścią przeciwgrzybicza do drzew albo po staropolsku zalepić ziemia lub gliną. Nacięcia goją się szybciej niż wiercenia – to kwestia kilku tygodni. Ale i tak można odwdzięczyć się brzozie za sok takim zabezpieczeniem, prawda?

Przechowywanie soku z brzozy

O ile sok zbierać można do plastiku, o tyle trzymać go polecam w szkle, ewentualnie w jakimś emaliowanym garnku.

Sok filtrujemy z naszej plastikowej butli przez gazę do właściwego naczynia. Przechowujemy w lodówce. Taki świeży sok jest zdatny do picia przez 3 do 5 dni. 

Aby przedłużyć ten czas, można dodać do soku trochę spirytusu i stworzyć prostą brzozową nalewkę.

Na co sok działa

Oskoła ma dużo witaminy C, związki wapnia, magnezu, fosforu, żelaza, witamin z grupy B i wiele, wiele innych życiodajnych substancji.

Picie soku reguluje przemianę materii. Osobom osłabionym dodaje sił i energii – ponoć wpływa na poprawę samopoczucia nawet osób z nowotworami. Sok zawiera przeciwutleniacze, wiec prawdopodobnie działa też przeciwnowotworowo. Ponadto oczyszcza organizm i podnosi odporność. Poprawia pracę serca, wątroby i układu moczowego (przeciwdziała powstawaniu kamieni moczowych).

Ja pije 1 szklankę na czczo. Polecam, choć spotkałam się z całym mnóstwem pomysłów, w jakiej konfiguracji picie soku z brzozy działa najlepiej.

Do użytku zewnętrznego warto stosować sok z brzozy w walce z trądzikiem. Podobnie jak jaskółcze ziele, wspomaga gojenie się ran i wrzodów. Podobno jest też świetnym środkiem na porost włosów – wystarczy regularnie wmasowywać go w skalp.

O pozostałych zbiorach z brzozy – w kolejnym wpisie.